DEVAM: 19- ZİMMETİNDE
BİR ADAK BULUNDUĞU HALDE ÖLEN KİMSE(NİN ADAĞINA AİT HÜKÜMLERİ BEYAN EDEN
HADİSLER) BABI
حَدَّثَنَا
مُحَمَّد بن
يحيى.
حَدَّثَنَا يحيى
بن بكير.
حَدَّثَنَا
ابن لهيعة عن
عمرو بن
دينار، عن
جابر بن عبد
اللَّه؛ - أن
امرأة أتت
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَم
فقالت: إن أمي
توفيت. وعليها
نذر صيام.
قتوفيت قبل أن
تقضيه. فقال
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَم
((ليصم عنها الولي)).
فِي
الزَوَائِد:
في إِسْنَاده
ابن لهيعة، وهو
ضَعِيْف.
Cabir bin
Abdillah (r.a.)'den rivayet'e göre: Bir kadın Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem)'e gelerek: Ya Resulallah! Annem vefat etti ve üzerinde oruç adağı
vardı. Bu adağını yerine getirmeden vefat etti, dedi. Bunun üzerine Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem): «O'nun yerine velisi oruç tutsun.» buyurdu.
Not: Bunun
senedinde bulunan İbn-i Lahia'nın zayıf olduğu Zevaid'de bildirilmiştir.
AÇIKLAMA: Zevaid türünden olan bu hadis, ölünün zimmetinde
kalan adak orucunun, onun yakınları tarafından kaza edilebileceğine delalet
eder. Müellifin 1758 ve 1759 nolu hadisleri de bu konudadır. Gereken bilgi
orada verilmiştir. Ölünün zimmetinde kalan Ramazan orucu ile ilgili gerekli
bilgi ise müellifimizin 1757 nolu hadisinin izahında geçti. Oraya müracaat
edilebilir. Burada şu özlü bilgiyi vermekle yetinmek isterim: Avnü'l-Mabüd
yazarı "Ölünün adağını kaza etmek" babında Ebu Davud'un İbn-i Abbas
(r.a.)'den rivayet ettiği ve buradaki hadise benzer bir hadisin şerhinde şöyle
der: Ölü yerine oruç tutmanın caiz olmadığını söyleyen alimler bu hadisi,
ölünün oruç borcuna mahsuben fidye verilmesi manasına yorumlamışlardır. Lakin
bu yorum cidden çok uzak bir yorumdur. (Hatta hatalı bir yorumdur, denilebilir.
Çünkü hadiste ölü yerine oruç tutulması emredilmektedir.) Kastalani'nin
beyanına göre Ahmed bin Hanbel adak orucunun Ölü yerine tutulabileceğine
hükmetmiştir. Şafii'nin eski kavline göre ölünün her çeşit oruç borcu, yakınları
tarafından kaza edilebilir. Şafii'nin muhakkik arkadaşları da bu görüşü tercih
etmişlerdir.
En-NeyI yazarı:
Ölünün zimmetinde kalan her çeşit orucun, onun velileri tarafından kaza
edilebileceğine İbn-i Abbas'ın bu hadisi delildir. Hadis ehli, Şafiiler'in
hadisçi fıkıhçılarından bir cemaat ve Ebu Sevr de böyle hükmetmişlerdir.
Beyhaki'nin nakline göre Şafii bu hükmü hadisin sıhhat şartma bağlamıştır.
Hadis de sahihtir, diye bilgi vermiştir.
Beyhaki
el-Hilafiyyat'ta: İbn-i Abbas'ın bu hadisi sabittir. Ben hadisçiler arasında bu
noktada bir ihtilafın varlığını bilmiyorum. Cumhura göre ölünün velisi, ölü
yerine oruç tutmakla mükellef değildir. Yani tutmayabilir. Zahiriyye mezhebine
göre ise veli mecburdur.
Ebu Hanife,
Malik ve yeni kavIinde Şafii: Ölü yerine hiç bir oruç tutulmaz, demişlerdir.
El-Leys, İshak ve Ebu Ubeyde'ye göre ölünün yalnız adak orucu tutulabiIir,
demiştir. J